مسیر تازه جذب سرمایه برای استارت‌آپ‌های مشهدی

علیرضا وفایی نیا | شهرآرانیوز؛ سرمایه‌گذاری ریالی تا سقف ۶۰ میلیارد ریال روی دو کسب‌وکار نوآور مشهدی و جذب سرمایه خارجی ۲۰۰ هزار دلاری برای چهار کسب‌وکار مشهدی دیگر، دستاورد‌های نخستین کمپ تأمین مالی جمعی مشهد بود.

کارخانه نوآوری در قالب رویدادی دوروزه میزبان برگزاری این برنامه بود که به همت شرکت کسب‌وکار رضوی و با همراهی مرکز خدمات سرمایه‌گذاری استانداری خراسان رضوی و سامانه تأمین مالی و سرمایه‌گذاری کارن اجرا شد. در این برنامه دوروزه اکوسیستم استارت‌آپی و نوآور مشهد به عنوان اولین شهر کشور پس از تهران، به تأمین سرمایه به کمک فرایندی جمعی اقدام کرد، فرایندی که در پایان، جذب سرمایه برای شش طرح نوآور و دانش‌بنیان مشهدی را به دنبال داشت.

تأمین مالی جمعی، ظرفیتی برای اکوسیستم کارآفرینی مشهد

علی زندوکیلی | مدیرکل دفتر توسعه کارآفرینی و بهره‌وری نیروی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی:

در سال ۹۴ بنابر مصوبه‌ای از شورای عالی اشتغال کشور، اعلام شد که باید به سمت روش‌های جدید مبتنی بر تأمین مالی جمعی برای رونق و توسعه کسب‌وکار‌های نوپا حرکت کنیم. در همین زمینه و در زمانی حدود دو سال، بیش از سی جلسه کارشناسی با حضور تمام دستگاه‌ها و نهاد‌های مسئول کشور برگزار شد در پایان نسخه اولیه دستورالعمل فرایند تأمین مالی جمعی نوشته شد. نکته مهمی که در این فرایند وجود دارد، اعتماد به آن است. چیزی که بیش از همه در فرایند تأمین مالی اهمیت دارد، ورود ابتدایی مجموعه‌ها و سرمایه‌گذاران بزرگ به این حوزه است. زمانی که موفق شویم در ابتدای کار مجموعه‌های سرمایه‌گذار بزرگ را به این پروسه وارد کنیم، مردم و سایر سرمایه‌گذاران خرد هم اعتماد و تمایل بیشتری برای ورود به این بخش پیدا خواهند کرد.

وزارت کار در این بخش وارد موضوع شد و نهاد‌های مرتبط با فضای اکوسیستم کارآفرینی کشور را برای ورود به این بخش فعال کرد. مشهد و استان خراسان رضوی در این بخش حرکت خوبی داشته است و در حوزه‌های مختلف مانند شتاب‌دهنده‌ها و سایر نهاد‌های مرتبط با اکوسیستم کارآفرینی شاهد رشد این منطقه در سال‌های گذشته بودیه‌ایم. تا امروز حدود سی فضای کار اشتراکی، سی شتاب‌دهنده، چهل مرکز آموزش و مشاوره کارآفرینی و چهار کافه کارآفرینی در خراسان رضوی ایجاد شده‌اند که تمام این مراکز مورد حمایت وزارت کار قرار دارند.

در موضوع تأمین مالی جمعی هم همین نهاد‌ها و مراکز باید به عنوان پیشرو، اولین حمایت‌ها را از طرح داشته باشند. این موضوع خیلی به توسعه فرهنگ تأمین مالی جمعی کمک خواهد کرد و باعث می‌شود اطمینان‌سازی در بین مردم برای وارد کردن سرمایه‌هایشان به این سیستم ایجاد شود. نکته کلیدی‌ای که تأمین مالی جمعی به نسبت سایر روش‌های تأمین سرمایه از آن برخوردار است، امکان رشد و توسعه سریعی است که کسب‌وکار‌های وارد شده به آن می‌توانند داشته باشند. چون سرمایه‌گذاران اصلی برای کسب‌وکار‌هایی که قصد تأمین سرمایه از این روش را دارند، خود مردم هستند.

پس کسب‌وکار‌ها با این روش، هم‌زمان با جذب سرمایه در حال نظرسنجی از بخشی از مشتریانشان هم هستند و می‌توانند هم‌زمان به اصلاح و بهبود ایراد‌های احتمالی کسب‌وکارشان هم اقدام کنند. در مجموع خوشحال هستم که مشهد به عنوان دومین شهر کشور فرایند تأمین مالی جمعی را آغاز کرده است و در مجموع با توجه به بازدید‌هایی که از تمام استان‌های کشور داشتم، اکوسیستم کارآفرینی و نوآور مشهد به نسبت دیگر شهر‌های کشور بسیار پویا، فعال و پیشرو است و امیدواریم با اجرای طرح‌هایی مانند کمپ تأمین مالی، روز به روز سرعت توسعه اکوسیستم استارت‌آپی و دانش‌بنیان مشهد بیشتر شود.

چالشی به نام «اعتماد مردم»

عارف علی قلی‌پور | مدیر نهاد‌های مالی شرکت فرابورس ایران:

از سال ۹۹ بازار تأمین مالی جمعی را به عنوان یکی از بازار‌های مالی خارج از بورس آغاز کردیم. در این فضا و در شروع، جلب اعتماد سرمایه‌گذاران بسیار کار سختی است و در ابتدای کار، طرح‌هایی که به منظور تأمین سرمایه جمعی روی سکو قرار می‌گرفت، مبالغی در حد یک میلیارد تومان بود و تأمین همین مبلغ هم گاهی تا حدود یک ماه به طول می‌انجامید.

در سال اول تنها موفق به عرضه دو طرح در این فرایند شدیم و تمام عملکرد مالی این پروژه ۲ میلیارد تومان بود. اما در سال ۱۴۰۰ حدود چهل طرح در این فرایند اقدام به جذب سرمایه کردند و این طرح‌ها موفق شدند نردیک به ۱۰۰ میلیارد تومان از طریق فرایند تأمین مالی جمعی، سرمایه جذب کنند. امسال هم در پنج ماه ابتدایی، ۴۵ طرح به این فرایند وارد شدند و نزدیک به ۱۲۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری روی آن‌ها انجام شده است. در چنین شرایطی پیش‌بینی می‌کنیم که تا پایان امسال، بازاری در حدود ۳۰۰ میلیارد تومانی در این پروژه شکل بگیرد و این سرمایه جمع‌آوری شده، به کسب‌وکار‌های نوپا و نوآور تزریق شود و باعث شکوفایی و توسعه آن‌ها شود.

مسیری که در این چندسال طی کردیم و اعداد و رقم‌ها، نشان‌دهنده اعتمادی است که آهسته‌آهسته مردم و سرمایه‌گذاران به این روش پیدا کرده‌اند. البته در گذشته مشارکت‌های عمومی در زمینه‌های اقتصادی با اتفاق‌هایی همراه شده است که نتیجه آن بی‌اعتمادی بخشی از مردم به طرح‌های سرمایه‌ای است. تجربه بد مؤسسات مالی اعتباری، سقوط بورس و مواردی اینچنینی باعث شده که امروز هم فرهنگ سرمایه‌گذاری اشتراکی به آهستگی با اعتماد مردم روبه‌روش شود.

اما با تمام این شرایط، خوشبختانه امروز شاهد پایداری در میزان مشارکت‌کنندگان این پروژه رسیده‌ایم. در شرایط فعلی نزدیک به ۲ هزار سرمایه‌گذار فعال در طرح تأمین مالی جمعی در کشور داریم که تا امروز ۶ هزار بار در طرح‌های مختلف سرمایه‌گذاری انجام داده‌اند. هم‌چنین به طور متوسط، ماهیانه شاهد اضافه شدن ۱۵۰ سرمایه‌گذار جدید به این فضا هستیم که نشان می‌دهد مردم و سرمایه‌گذاران خرد در حال اعتماد به این طرح هستند. موضوعی که می‌تواند باعث توسعه و شکوفایی اکوسیستم نوآور و استارت‌آپی شده و حرکت کشور به سمت اقتصاد دانش‌بنیان را شتاب ببخشد.

مدیریت شهری در مسیر توسعه اقتصاد مردمی

محمدجواد مشیری | مدیرعامل سازمان سامان‌دهی مشاغل شهری شهرداری مشهد:

خوشحالیم که در شرق کشور، مشهد و شرکت کسب‌وکار‌های رضوی نخستین جایی است که پروژه تأمین مالی جمعی در آن به اجرا در آمده است و امیدواریم که بازیگران اصلی عرصه نوآوری بتوانند از این امکان و ظرفیت ایجاد شده، برای تأمین مالی پروژه‌های مختلف خود استفاده کنند.

مدیریت شهری در دوره ششم هم با رویکرد تمرکز بر دارایی‌های نامشهود و ثروت‌های انباشته، می‌خواهد به سمت توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و مردمی حرکت کند؛ موضوعی که بار‌ها مورد تأکید مقام معظم رهبری هم قرار گرفته است. در همین مسیر یکی از مهمترین نمود‌های اقتصاد مردمی را می‌توان پروژه‌های تأمین مالی جمعی شمرد که فلسفه دینی هم در گذشته ما دارد. اگر بخواهیم فلسفه وجودی چنین حرکتی را در اسلام مورد بررسی قرار دهیم، به دو موضوع انفاق و قرض‌الحسنه خواهیم رسید. در واقع تأمین مالی جمعی را می‌توان روشی امروزی با ماهیت و فلسفه دینی برشمرد که خوشبختانه تا حدودی مورد استقبال مردم هم قرار گرفته است.

در چنین شرایطی که بخشی از مردم به‌دلیل تجربه‌های مالی گذشته شاید نتوانند به طور کامل به این پروژه اعتماد کنند، ورود دستگاه‌های اجرایی به‌ویژه مدیریت شهری به این موضوع می‌تواند در افزایش اعتماد مردم و بیشتر شدن تمایلشان برای سرمایه‌گذاری در این حوزه نقش مهمی داشته باشد. مدیریت شهری با توجه به رویکردی که در دور ششم در پیش گرفته است، تمرکز خود را بر این حوزه خواهد گذاشت و قصد داریم تأمین مالی برخی از پروژه‌های شهری را از همین روش انجام دهیم و از مدل‌های سرمایه‌گذاری سنتی مانند اوراق مشارکتی عبور کنیم.

مسیری تازه برای تأمین سرمایه استارت‌آپ‌ها

مجید منفرد | مدیرعامل شرکت کسب‌وکار رضوی:

تأمین مالی جمعی ابزار نوینی است که از دو سال پیش با همت دوستان فرابورس و همراهی بخش‌های خصوصی و دولتی، ظرفیت استفاده از آن در کشور فراهم شده است و کسب‌وکار‌های نوآور و خلاق می‌توانند با کمک این فرایند، به جذب سرمایه و تأمین مالی برای رشد و اجرای پروژه‌های مدنظرشان اقدام کنند.

اجرای چنین شیوه‌ای برای جذب سرمایه، دست کسب‌وکار‌های نوآور را برای توسعه بسیار بازتر از قبل خواهد کرد. البته حلقه اتصال مهمی که باید میان کسب‌وکار‌ها و این بستر تأمین سرمایه قائل بود، توجه به میزان ارزش افزوده، شایستگی و حجم کارآفرینی است که متقاضی جذب سرمایه به این روش باید از آن برخوردار باشد.

شرکت کسب‌وکار رضوی اولین سکوی خارج از تهران است که توانسته مجوز اجرای تأمین مالی کسب‌وکار‌های نوآور به صورت جمعی و استفاده از ظرفیت‌های فرابورس را بدست آورد. این حرکت ظرفیت استفاده از فرایند تأمین سرمایه جمعی را برای اکوسیستم استارت‌آپی و نوآور شرق کشور فراهم کرده است تا شرکت‌های نوپا و خلاق این بخش کشور بتوانند دسترسی بهتری به سرمایه برای رشد و موفقیت خود داشته باشند.

به طور کلی فرایند تأمین مالی جمعی مسیری جدید در تأمین سرمایه کشور است و سال گذشته شاهد اولین گام‌ها در مسیر اجرای آن بودیم. نتیجه اجرای این پروژه در سال گذشته، جمع‌آوری بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه و اختصاص آن به کسب‌وکار‌های نوپا بود. نکته مثبت اجرای این فرایند، موفقیت بیشتر شرکت‌هایی است که با این روش اقدام به جذب سرمایه کرده‌اند و این موضوع نویدبخش مثبت بودن استفاده از فرایند تأمین مالی جمعی است و امیدواریم در آینده مردم با دیدن بازدهی مثبت آن، اقبال بیشتری به مشارکت در آن پیدا کنند.

در این رویداد، چهل شرکت حضور پیدا کردند و در داوری ابتدایی، ۹ شرکت به داوری نهایی راه پیدا کردند. از بین این شرکت‌ها به غیر از دو مجموعه‌ای که به سکوی تأمین مالی جمعی راه پیدا می‌کنند، بخشی از بقیه شرکت‌ها هم با همکاری مرکز خدمات سرمایه‌گذاری استانداری خراسان رضوی، با سرمایه‌گذار‌های خارجی متصل شده و جذب سرمایه در این مسیر خواهند داشت.

سرمایه، تهدید یا فرصت؟

محسن روشنک | رئیس کمیسیون تأمین مالی انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان خراسان رضوی:

شکل‌گیری و توسعه حوزه نوآوری را به طور کلی می‌توان دارای سه گام اساسی دانست. گام اول جریان‌سازی کلی برای آن در کشور است. در گام دوم نیاز به فرهنگ‌سازی و آشنا کردن مردم با این فضا را داریم و در گام سوم، ارائه و اجرای طرح‌های نوآورانه قرار دارد. اگر در این فرایند ابتدا شروع به ارائه طرح‌ها و کسب‌وکار‌های نوآورانه بکنیم و پیش از این کار، هنوز جریانی در اقتصاد ما برای آن ایجاد نشده باشد و فرهنگ آن هم در میان مردم شکل نگرفته باشد، نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که اکوسیستم نوآور بتواند در کارزار اقتصادی دوام آورده و سهمی از تولید کشور را به خود اختصاص دهد. در چنین شرایطی، به طور حتم بخش زیادی از کسب‌وکار‌های نوپا و نوآور با شکست روبه‌رو خواهند شد.

این مسئله تنها مخصوص شرایط کشور ما نسیت و در سراسر دنیا، بخش زیادی از استارت‌آپ‌هایی که واحد حوزه‌ای جدید می‌شوند، نمی‌توانند دوام آورده و در اقتصاد نقش پررنگی بازی کنند. به عنوان مثال اگر ساختار کلی نهاد‌های حمل‌ونقل کشور حضور راهکار‌های نوین را نپذیرند و در کنار آن فرهنگ استفاده از روش‌های جدید هم در بین مردم ایجاد نشود، شرکت‌های استارت‌آپی حتی با داشتن ایده‌های خلاقانه و استفاده از فناوری‌های روز دنیا هم نخاهند توانست در این بازار موفق شوند. بحث امروز، یعنی تأمین مالی جمعی هم دقیقا چنین شرایطی دارد و برای موفقیت آن باید بتوانیم جریان و فرهنگ آن را جا بیندازیم.

خوشبختانه در کشور ما بحث تأمین مالی جمعی به طور کلی از دیرباز وجود داشته است و مردم پیش‌زمینه ذهنی و فرهنگی آن را دارند. این موضوع باعث می‌شود که تأمین سرمایه به صورت جمعی برای شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور مسیر ساده‌تری را برای پذیرش در بین مردم در پیش داشته باشد. البته در مجموع باید گفت که سرمایه برای یک شرکت نوپا هم می‌تواند فرصت شمرده شود و هم تهدید. همانطوری که اختصاص کم سرمایه نمی‌تواند مشکلی را از کسب‌وکار نوپا حل کند، دادن سرمایه بیش از اندازه هم می‌تواند باعث شکست کسب‌وکار شود.

به همین دلیل تعیین میزان سرمایه موردنیاز برای یک کسب‌وکار نیازمند بررسی‌های کارشناسانه دارد و استارت‌آپ‌ها باید قبل از اقدام به جذب سرمایه، هم بدانند که به چه میزان تسهیلات مالی نیاز دارند و این تسهیلات باید از چه نوعی باشد. به همین دلیل برای یک سرمایه‌گذاری موفق، باید بدانیم که کسب‌وکار مورد نظر چه مقدار سرمایه، برای چه کاری نیاز دارد و این مبلغ باید به چه شکلی تأمین شود. زمانی که با این نگاه به موضوع وارد شویم، می‌توان متوجه شد که تأمین سرمایه در فرایند شکل‌گیری و توسعه استارت‌آپ‌ها نکته‌ای بسیار کلیدی است که برای موفق بودن آن باید به حوزه‌های مختلفی توجه شود.