یکی از زیبایی‌های دین ما چند بعدی و جامع الاطراف بودن آن است، آنجا که همچنان به جانب ارتباط انسان با خدا توجه دارد و بر عبادت، دعا و نماز تأکید می‌کند، برای اصلاح رابطه فرد با دیگران و جامعه نیز دستوراتی دارد که بزرگ‌ترین معجزه پیامبر گرامی اسلام اخلاق اوست برای تعلیم انسان‌ها در همین جنبه است، این روز‌ها در ایام عزاداری سالار شهیدان قرار داریم، همان حسینی که طبق زیارتنامه‌های خود معصومین برای زنده کردن دفینه عقول مردم، زدودن غبار غفلت از عقل‌ها و وجدان‌ها جان خود را فدا کرد و عاشورای او تابلویی است که هر بیننده را به سمت اصلاح زندگی خود رهنمون می‌کند. از جمله مهم‌ترین درس‌های امام حسین (ع) در روز عاشورا، مسئله رعایت حقوق مردم و حق الناس است تا جایی که در روز عاشورا و در اوج قِلت یاران و بحبوحه جنگ، اجازه نمی‌دهد کسانی که دینی به گردن دارند او را همراهی کنند!
موسى بن عمیر از پدرش نقل مى کند که امام حسین (ع) در روز عاشورا به من فرمود:
«نادِ أَنْ لا یُقْتَلَ مَعی رَجُلٌ عَلَیْهِ دَیْنٌ وَ نَادِ بِها فِی الْمَوالی فَإِنّی سَمِعْتُ رَسُولَ الله صلى الله علیه وآله یَقُولُ: مَنْ ماتَ وَ عَلَیْهِ دَیْنٌ أُخِذَ مِنْ حَسَناتِهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ.»
میان همه یارانم اعلام کن هر کس دیْن و حق الناسی بر عهده دارد با من کشته نشود؛ زیرا که من از رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود: «هر کس از دنیا برود و دیْنى بر ذمّه داشته باشد، از حسنات وى در فرداى قیامت برداشته مى شود.»
در نقل دیگرى آمده است که عمیر انصارى گفت: امام (ع) به من فرمود:
«نادِ فِى النّاسِ أَنْ لا یُقاتِلَنَّ مَعی رَجُلٌ عَلَیْهِ دَیْنٌ، فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ رَجُل یَمُوتُ وَ عَلَیْهِ دَیْنٌ لا یَدَعُ لَهُ وَفاءً إِلاّ دَخَلَ النّارَ»
میان مردم و یاران اعلام کن هرکس بدهکار است در رکاب من پیکار نکند، زیرا هر کس از دنیا برود در حالى که دینى بر عهده اش باشد که چاره اى براى آن نکرده باشد گرفتار دوزخ مى شود.
مردى برخاست و گفت: همسرم پذیرفت که از طرف من بپردازد. امام (ع) پاسخ داد:
«وَ ما کِفالَةُ امْرَأَة، وَ هَلْ تَقْضی إِمْرَأَةٌ»
کفالت و به عهده گرفتن آن زن چه فایده اى دارد؟ آیا او قدرت دارد چنین کند و از طرف تو ادا نماید؟ احقاق الحق، ج۱۹، ص۴۲۹.
در احادیث اهل بیت (ع) وارد شده است که با ریختن اولین قطره از خون شهید همه گناهان او آمرزیده می‌شود الا دین و حق الناسی که به گردن اوست و در حدیث دیگری از پیامبر آمده است: وصاحِبُهُم مُحتَبِسٌ علی بابِ الجَنّةِ بِثَلاثةِ دَراهِمٍ لفلانِ الیَهودی، وَ کانَ شَهیداً!
یکی از افراد فلان قبیله که شهید شده به خاطر سه درهم که به فلان یهودی بدهکار بوده بر دَرِ بهشت زندانی شده و به وی اجازه ورود نمی‌دهند! احتجاج طبرسی، ج ١، ص.٣٣٣
یعنی حتی شهادت و جان دادن در راه خدا باعث نمی‌شود که خداوند تضییع حقوق مردم را فراموش کند و از آن بگذرد و اشک ریختن بر اباعبدا... الحسین هم که در روایات آمده حتی گناهان کبیره انسان را پاک می‌کند شامل آمرزش دست درازی به حقوق مردم نیست، بلکه شرکت در این مجالس باید ما را به پیروی از این درس بزرگ روز عاشورای امام حسین (ع) دعوت کند و در رعایت و ادا کردن حقوق دیگران به ما انگیزه و اراده بدهد.
حتی در هنگام همین عزاداری‌ها باید مواظب باشیم که حق دیگران را رعایت کنیم و خدای نکرده راه دیگران را سد نکنیم یا اینکه بخواهد این عمل مستحبی ما موجب گناه آزار رساندن به دیگران باشد.
فکر کردن به مسئله حق الناس و اهمیت آن در اسلام، انسان را از اعمالش می‌ترساند و باید پناه بر خدا و امام حسین (ع) ببریم که ما را بر ادای حق دیگران مادامی که در این زندگی فرصت داریم یاری کنند.