شهرآرانیوز | به گفته دکتر محمدحسین پاپلی‌یزدی، درباره کشف‌رود اطلاعات تاریخی بسیار، اما دانسته‌های جغرافیایی اندک است. عرض این رودخانه در متون تاریخی و سفرنامه سیاحان ۳۰ تا ۴۰ متر نوشته شده و گویا تا یک قرن‌و نیم پیش نیز دارای آب فراوان بوده آنچنان که پرندگان مهاجر داشته، قایق‌ها روی آن رفت‌وآمد می‌کرده و صید ماهی از آن رایج بوده است.
همچنین دهان تعداد زیادی روستا از جمله کنه‌بیست و مناطق دروی، همت‌آباد و محدوده کوره‌پزخانه‌های امروزی در گذشته از آب این رودخانه سیراب می‌شده‌اند و اسنادی نیز وجود دارد که نشان می‌دهد مردم این محدوده از کشف‌رود حق‌آبه داشته‌اند. این رودخانه کم‌کم خشک شده و حالا پساب و فاضلاب برایش باقی مانده است. علاوه بر این، چون در هیچ سند ثبتی هم عرض آن نشان داده نشده، بنابراین عرض رودخانه به مرور از سوی زمین‌خواران تصاحب شده است.
این جغرافیادان درباره مشکلاتی که کشف‌رود پس از خشک‌سالی با آن روبه‌رو شده هم چنین توضیح می‌دهد: کشاورزان این محدوده پس از خشک‌سالی‌ها به سبزی‌کاری در زمین‌های کشف‌رود روی آوردند که با فاضلاب سیراب می‌شدند. این موضوع یک مسئله زیست محیطی تلقی می‌شد و با سلامت مردم در ارتباط بود، بنابراین طرحی ارائه دادیم که کشاورزان از محصول جایگزین استفاده کنند و به جای سبزی و صیفی، صنوبر بکارند. این طرح به حمایت نهاد‌های مالی و دولتی نیاز داشت، اما به دلیل نبود این حمایت با شکست روبه‌رو گردید.
دومین گام برای بهبود وضعیت کشف‌رود، ثبت رودخانه و سند دار کردن اراضی آن بود. در سال‌های گذشته با تلاش‌هایی که سازمان آب انجام داد، برای ۶۰۰ هکتار از اراضی رودخانه سند صادر شد که این مهم هم متأسفانه با تغییر مدیریت‌ها در سال‌های مختلف دچار فراز و فرود‌هایی شد و در نهایت هم ادامه پیدا نکرد.»
حالا احیای کشف‌رود موضوعی است که این استاد دانشگاه درباره آن پیشنهاد و راهکار‌هایی دارد.
پاپلی یزدی ابتدا توضیح می‌دهد که احیای دوباره کشف‌رود با آن معنایی که در ذهن همه هست هرگز به حقیقت نمی‌پیوندد، زیرا در اطراف این رودخانه، سد‌هایی ساخته اندکه آب آشامیدنی مشهد و خراسان را تأمین می‌کند. همچنین صد‌ها هکتار باغ در بالا دست مسیر آن ایجاد شده که اجازه نمی‌دهد آب به مسیر رودخانه باز گردد.
دکتر پاپلی یزدی در ادامه می‌گوید:، اما اینکه شهرداری تلاش دارد، آن را از وضعیت ناپسند کنونی خارج و به تفرجگاهی برای مردم مشهد تبدیل کند خیلی هم خوب است، ولی باید به نکات بسیاری توجه کند. نخست اینکه، رودخانه کشف‌رود یک رودخانه وحشی است و هر آن امکان جاری شدن سیل در آن وجود دارد.
در گذشته مردم این محدوده با کندن یک چاه ده یا بیست متری به آب می‌رسیدند و حالا شاید ۲۰۰ متر بکنند و به آب نرسند، اما باید توجه داشت که همیشه هم قرار نیست، این‌طور باقی بماند و هیچ تضمینی نیست، دوباره سیلی در آن جاری نشود. همان‌طور که در سال ۱۳۴۴ خورشیدی، سیلی با سرعت ۵۴۰ متر مکعب آب در ثانیه (دو برابر حجم کارون) وارد آن شد و بخش‌های زیادی از این محدوده و حتی مشهد را ویران کرد. پس باید دیواره سازی ساحلی استانداردی مبتنی بر اصول معماری برای آن ساخت.
تعیین عرض رودخانه دومین نکته است که باید دقیق محاسبه شود. همچنین باید محصولات جایگزین که به آب فراوان نیاز ندارند و مشکل زیست‌محیطی هم ایجاد نمی‌کنند، برای کشت کشاورزی آن درنظر گرفت و از آن‌ها حمایت کرد. مشارکت مردمی و رعایت حقوق آنان هم موضوع دیگری است که نباید از قلم بیفتد.