احتمال افزایش بودجه سد شوریجه

مسعود سلطانی - سهم سد شوریجه در جدول‌های لایحه قانون برنامه و بودجه سال ۹۹ بیشتر شبیه یک آب‌باریکه است تا بودجه‌ای برای به اتمام رساندن این پروژه بزرگ که بیش از ۱۰ سال از عمر کلنگ‌زنی آن می‌گذرد. پروژه‌ای که سال ۱۳۸۸ فرایند ساخت آن شروع شد، اما جمع بودجه‌ای که طی سال‌های ۸۸ تا ۹۵ به آن اختصاص یافت فقط ۲ میلیارد و ۵۸۲ میلیون تومان بود. از سال ۹۶ تاکنون نیز هیچ اعتباری برای این پروژه در جدول‌های بودجه سالانه کشور در نظر گرفته نشده، اما با به اتمام رسیدن سایر پروژه‌های آب‌رسانی در استان بالاخره نوبت به این پروژه رسیده با این حال اعتبار پیش‌بینی‌شده برای آن در سال آینده فقط ۸ میلیارد تومان است. این در حالی است که بودجه مورد نیاز برای اتمام ساخت سد شوریجه بر اساس محاسبات قدیمی بیش از ۱۷۵ میلیارد تومان برآورد شده و معلوم نیست بر اساس نرخ روز هزینه ساخت این سد چقدر تمام شود. پیش از این روزنامه شهرآرا در گزارشی با عنوان «پروژه‌های آبی پشت سد بودجه» در تاریخ ۲۵ آذر‌ماه به این موضوع پرداخته بود.

بااین‌حال مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرا از احتمال افزایش بودجه سد شوریجه خبر داد. محمد علایی اعلام کرد: پیش‌بینی و درخواست ما از مجلس محترم و سازمان برنامه و بودجه کشور این است که اعتبار ۵۰ میلیارد تومانی برای پروژه سد شوریجه تعیین کنند. ما دنبال این هستیم که حداکثر اعتبار ممکن را برای این طرح جذب کنیم. احسان قاضی‌زاده، نماینده مردم سرخس در مجلس نیز این موضوع را پیگیری می‌کند. وی افزود: در متن نخست لایحه پیشنهادی دولت برای بودجه سال آینده، ردیف اعتباری برای بودجه سد شوریجه ۸ میلیارد تومان بود، اما مطلع شدیم که این رقم در کمیسیون تلفیق به ۱۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. این رقم حداقلی است و پیگیر افزایش آن هستیم.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان با اشاره به نامه وزیر نیرو خطاب به رئیس جمهور درباره اختصاص بودجه ۶۹۱ میلیارد تومانی برای پروژه آب شرب مشهد گفت: این اعتبار صرف چندین پروژه می‌شود. به عنوان مثال یکی از پروژه‌ها خط لوله انتقال آب از غرب به مشهد است. البته قرار نیست برداشت بیشتری از سفره‌های آب زیرزمینی اتفاق بیفتد و این پروژه برای آمادگی با شرایط اضطراری و کم‌آبی انجام می‌شود. اصلاح کیفیت سد آب کارده برای استفاده به عنوان آب شرب و کمک به طرح انتقال آب از هزارمسجد به مشهد دیگر پروژه‌هایی است که از محل اعتبار ۶۹۱ میلیارد تومانی به آن‌ها تزریق بودجه می‌شود. بقیه این اعتبار نیز متعلق به پروژه‌های شرکت آب و فاضلاب مشهد خواهد بود.

قصه سد شوریجه چیست؟
از سال ۱۳۸۰ نخستین زمزمه‌ها برای مهار آب‌های مرزی آغاز شد. مهار سیلاب فصلی رودخانه اساطیری کشف‌رود که ۴ ماه از سال جاری می‌شود و قریب به ۵۰ میلیون متر مکعب آب را از خاک ایران به ترکمنستان می‌برد، یکی از همین پروژه‌ها بود که در اوایل دهه ۸۰ وارد فاز مطالعاتی شد تا هم کشاورزان از این آب منتفع شوند، هم به تأمین آب شرب مشهد کمک شود.

اما اجرایی شدن ساخت یک سد استراتژیک در این مسیر، از مرحله ورود به فاز مطالعاتی تا آغاز مرحله ساخت ۱۰  سال طول کشید. فاز یک مطالعات سد در بازه زمانی یک‌ساله از سال ۸۴ تا ۸۵ توسط مهندسان شرکت «طوس‌آب» انجام شد. پس از آن، همین شرکت، فاز ۲ مطالعات را از سال ۸۵ تا ۸۷ انجام داد و در نهایت عملیات اجرایی سد شوریجه با هدف کلانِ جلوگیری از خروج آب‌های مرزی در سال ۹۳ شروع شد، پروژه‌ای که قرار بود سال ۱۳۹۷ عملیات اجرایی آن به اتمام برسد.
اندازه مخزن سد شوریجه، یک‌ششم سد دوستی است، اما به لحاظ ظرفیت، دومین سد استان محسوب می‌شود، زیرا دیگرسد‌ها، از جمله طرق و کارده، هر کدام حدود ۳۰میلیون مترمکعب گنجایش دارند که این عدد با گنجایش سد شوریجه که حدود ۸  برابر آن هاست، اصلا برابری نمی‌کند.

با‌این‌حال بر اساس آخرین اظهارات احسان قاضی‌زاده هاشمی، نماینده مردم سرخس در مجلس، فقط ۲۰ میلیارد تومان اعتبار به این پروژه تزریق شده است. این در حالی است که بر اساس برآورد‌های نه‌چندان به‌روز حداقل ۱۷۵ میلیارد تومان اعتبار برای به پایان بردن این پروژه نیاز است. لازم به ذکر است که سد مخزنی شوریجه در فاصله ۱۲۵ کیلومتری مشهد و حدود ۳۰ کیلومتری بخش مرزداران شهرستان سرخس واقع شده است. سد شوریجه سدی خاکی با هسته رُسی است. طول تاج سد ۳۷۴ متر و عرض تاج ۱۰ متر است. ارتفاع آن ۴۶.۵ متر از بستر رودخانه و حجم مخزن ۲۰۰ میلیون مترمکعب و متوسط تنظیم سالانه این پروژه حدود ۲۷ میلیون مترمکعب است.

رقابت میان استان‌ها برای جذب بودجه
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان، اما از تغییرات بنیادی قانون برنامه و بودجه در سال ۹۹ خبر داده است. علایی در گفتگو با ایسنا از متمرکز شدن ردیف‌های اعتباری در بودجه سال آینده خبر داد و در‌این باره گفت: درسال‌های گذشته برای چند طرح بزرگ به صورت جداگانه ردیف بودجه داشتیم، اما در لایحه بودجه سال ۹۹ بودجه آن‌ها به صورت کشوری متمرکز شده است.

وی افزود: این طرح‌ها شامل طرح مطالعه و اجرای ساماندهی رودخانه‌های مرزی، تسهیل و تجهیز اندازه‌گیری آب‌های سطحی و زیرزمینی، مرمت و بازسازی تأسیسات آبی در دست بهره‌برداری و مطالعه و اجرای تعادل‌بخشی تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب است که امسال اعتبار مصوب آن ۱۷ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان بود، اما برای سال ۹۹ متمرکز شده، نه اینکه حذف شده باشد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان تصریح کرد: به طور مثال برای طرح مطالعه و اجرای تعادل‌بخشی تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب امسال ۱۳.۵ میلیارد تومان اعتبار مصوب داشتیم. در بودجه سال ۹۹ دولت این اعتبار در بودجه کشوری گنجانده شده است.

علائی با بیان اینکه این کار دولت مناسب نیست، گفت: ما اکنون باید در راستای تفویض اختیار نه تمرکز اختیارات حرکت کنیم، این شعار خود دولت است. نباید اختیارات استانی را بگیریم و به ستاد بدهیم، بلکه باید اختیارات ستاد را بگیریم و در اختیار استان‌ها بگذاریم. قبلا مجلس برای طرح ردیف می‌گرفت و ما از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دریافت و طرح را اجرا می‌کردیم، اما اکنون یک طرح را باید به وزارت نیرو داد، در نتیجه باید یک بار اینجا بجنگیم و زمانی که اعتبار آمد باید این طرح را در وزارتخانه داشته باشیم.