طنین همتی|شهرآرانیوز، فرش دست‌باف که روزگاری به‌عنوان پرچم دوم کشور در دنیا شناخته می‌شد، چندسالی است حال‌وروز خوشی ندارد و مشکلات ریزودرشت در این حرفه، سدی برای رشد دوباره آن شده است.
آمار‌های صادرات هم بیانگر سرنوشت تلخ فرش دست‌باف است. اگر در سال‌های گذشته صادرات فرش دست‌باف به حدود ۴۰۰ میلیون دلار می‌رسید، اکنون این رقم به زیر ۱۰۰ میلیون دلار رسیده است. اما کاش مشکل فرش دست‌باف فقط سیر نزولی صادرات باشد؛ این روز‌ها خبر از نبود مواد اولیه مرغوب برای این محصول راهبردی است که بافندگان را با مشکلاتی عدیده روبه‌رو کرده است.
به‌گفته کارشناسان حوزه فرش دست‌باف، نبود متولی دلسوز، قاچاق فرش از کشور همسایه به بازار داخل، قاچاق مواد اولیه مرغوب به خارج کشور در وضعیت خشک‌سالی و از همه مهم‌تر کاهش کیفیت این محصول راهبردی از دلایل حال‌وروز نابسامان این روز‌های فرش دست‌باف است.
عبدالله احراری، عامل توسعه شبکه ملی دست‌بافته‌های داری خراسان‌رضوی، در گفتگو با شهرآرانیوز با اشاره به وضعیت نابسامان فرش دست‌باف در کشور و صادرات آن با تأکید بر این موضوع که متولیان فرش دست‌باف در خواب هستند، تصریح کرد: فرش ایران در بخش‌های مختلف گرفتار بحران است. در بحث مواد اولیه متأسفانه متولی فرش نتوانسته است کوچک‌ترین قدمی بردارد. علاوه بر گرانی سرسام‌آور مواد اولیه، متأسفانه انحراف شدیدی در مواد اولیه به وجود آمده است. بسیاری از تولیدکنندگان فرش دست‌باف به‌دلیل اینکه مواد اولیه مرغوب در دسترسشان نیست و مرکز متولی فرش نتوانسته است نیازشان را تأمین کند، به استفاده از الیاف مصنوعی و پلی‌استر به‌جای ابریشم و همچنین استفاده از پشم دباغی‌شده و سایر الیاف روی آورده‌اند که برای فرش دست‌باف مطلوب نیست. این مشکلات باعث می‌شود این الیاف و استفاده از آن‌ها بیشتر شود.
به‌گفته احراری، در بازاریابی و تبلیغات جهانی فرش متولی این صنعت کوچک‌ترین قدمی برنداشته است، به‌طوری‌که فرش دست‌باف رفته‌رفته از گردونه صادرات ایران حذف می‌شود و رقم صادرات فرش که در ۵ سال گذشته حدود ۴۰۰ میلیون دلار بود، اکنون به کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار در سال رسیده است.
وی تأکید کرد: در زمینه کنترل کیفیت فرش با وجود تعیین آیین‌نامه‌ها و مصوبات قبلی و کنونی مجلس، از نظر اجرایی کوچک‌ترین فعالیتی برای جلوگیری از بی‌کیفیت‌شدن محصولات و ربات‌بافی یا ارائه امکانات و خدمات به تولیدکنندگانی که برند هستند و به کیفیت محصول توجه می‌کنند، انجام نشده است. متأسفانه آن‌ها کمتر دیده شده‌اند.
احراری با بیان اینکه مرکز ملی فرش در مقوله قاچاق فرش اقدامی انجام نمی‌دهد و حجم زیادی از فرش‌های افغانستانی وارد بازار ایران می‌شود، افزود: در بازار تهران و شهر‌های شمالی کشور، که خریدار عمده فرش دست‌باف هستند، این فرش‌های قاچاق در بازار جولان می‌دهند که از مزر‌های شرقی کشور وارد می‌شوند. متأسفانه مرکز ملی فرش چشمش را روی این قضیه بسته است.
وی اضافه کرد: اگر از این موضوع انتقاد شود، مدیریت مرکز ملی فرش این موضوع را سرکوب و تهدید می‌کند. متأسفانه شرکت ملی فرش در زمینه قاچاق فرش خواب است.
عامل توسعه شبکه ملی دست‌بافته‌های داری خراسان‌رضوی در ادامه یادآور شد: مواد اولیه مرغوب ما هم با وضعیت خشک‌سالی همان میزان است و به طرق مختلف از کشور خارج می‌شود. رناس کشور که ماده اصلی و مورد نیاز تولیدکنندگان فرش است، پشم مرغوب داخلی و رنگ‌های طبیعی از طریق مرز‌های غربی و شرقی به‌دست رقبا می‌رسد و از آن استفاده می‌کنند.
این کارشناس حوزه فرش در ادامه با اشاره به وضعیت نامطلوب معیشتی بافندگان گفت: در بحث مشکلات معیشتی و اجتماعی، دست‌اندرکاران فرش چالش‌هایی دارند و متأسفانه تحرکی در این امر دیده نمی‌شود و اقدام مؤثری در جذب دانش‌آموختگان فرش به بخش‌های مختلف حوزه فرش دست‌باف انجام نشده است.
احراری در ادامه با اشاره به اینکه بیمه تأمین اجتماعی بافندگان همچنان متوقف است و تأمین اجتماعی هم بیمه همان تعداد بیمه‌شدگان را به بهانه‌های مختلف قطع می‌کند، اذعان کرد: سال قبل رئیس مرکز ملی فرش بدون اینکه به بودجه توجه کند، در نامه‌ای رسمی اعلام کرد ۴۳۰ هزار بافنده فرش را به‌مدت یک‌سال بیمه خواهد کرد. در آن زمان فعالان فرش اقدام کردند و فهرست بافندگان را به مرکز ملی فرش ارائه دادند، اما بعد از ۱۴ ماه از آن وعده، هیچ اقدامی در این زمینه انجام نشده است.
وی تأکید کرد: بیمه عشایری روستایی هم بیمه ناقصی است و بافندگان خیلی از آن استقبال نکردند. بافندگان تقاضای بیمه تأمین اجتماعی دارند. صندوق بیمه عشایری روستایی که قرار بود یک‌ساله از آن برخوردار شوند، همچنان معطل مانده است و مرکز ملی فرش اگر هم پیگیری کرده، به نتیجه نرسیده است. بافندگان از این وعده پوچی که مرکز ملی فرش داده است، بسیار نگران‌اند.
همچنین، مهدی کلالی، رئیس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان‌رضوی، در گفت‌وگویی با اشاره به تولید فرش دست‌باف بدون گره به‌عنوان یکی‌دیگر از مشکلات در حوزه فرش دست‌باف که به‌تازگی باب شده، گفته است: بسیاری از فروشندگان این نوع فرش را با عنوان فرش دست‌باف در بازار عرضه می‌کنند و از آنجایی که بسیاری از خریداران فرش دست‌باف برای تشخیص این نوع فرش‌ها تخصص ندارند، در حق آنان اجحاف می‌شود؛ زیرا صرف‌نظر از اینکه این نوع فرش‌ها موجب لطمه‌زدن به ماهیت فرش دست‌باف ایرانی می‌شود، دوام و کیفیت فرش دست‌باف واقعی را ندارند.
وی با تأکید بر لزوم تسریع نظارت‌ها برای جلوگیری از تولید و فروش فرش‌های بدون گره گفت: خوشبختانه به‌تازگی با اتحادیه مرکز استان و همچنین شهرستان‌های تابعه هماهنگی شده است تا برنامه‌ریزی لازم برای نظارت و بازرسی انجام شود که تحقق این موضوع به کمک و همکاری سایر دستگاه‌های مرتبط نیاز دارد. نکته شایان ذکر این است که موضوع تولید فرش‌های بدون گره اکنون محدود است؛ پس باید به‌سرعت از فعالیت کارگاه‌های مربوط جلوگیری شود.
به‌گزارش شهرآرانیوز، بعید به‌نظر می‌رسد مشکلات ریزودرشت در حوزه فرش دست‌باف به این زودی رفع شود، زیرا مشکلات زیرساختی، بی‌انگیزگی بافندگان و هم‌گام‌نبودن با سلیقه جهانی و نشناختن آن، نبود یک گروه مذاکره‌کننده قوی برای معرفی دوباره این محصول راهبردی با اقدامی ضربتی، به‌سرعت انجام‌شدنی نیست و نیازمند وقت، توجه و دلسوزی بیشتر به این محصول است.