ارزش اراده در بیان امام جعفر صادق(ع)

پیامبر خدا (ص) و اهل‌بیت و امامان (ع) والاترین و بزرگ‌ترین و پاک‌ترین نیت‌ها و اراده‌ها را داشته‌اند و پیروان خویش را نیز به تقویت اراده فراخوانده‌اند. امام جعفر صادق (ع) الگوی قدرت اراده و نیت بوده‌اند و رفتار و گفتار ایشان، درس‌های بزرگی برای جهانیان است. امام جعفر صادق (ع) درباره نقش نیت در زندگی انسان‌ها فرموده‌اند: ما ضَعُف بَدَنٌ عمّا قَوِیَتُ علیه النّیّه (من‌لایحضره‌الفقیه، ج ۴، ص ۴۰۰ * امالی شیخ‌صدوق، ص ۳۲۹ * الوافی، ج ۴، ص ۳۷۰ * بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۲۰۵) هیچ بدنی از اجرای آنچه نیت و اراده بر آن قوی باشد، ضعف و ناتوانی نخواهد داشت. در این حدیث، ارزش و اهمیت و ضرورت نیرومندی اراده به شیعیان آموزش داده شده است. نیت و اراده بر انجام هر کاری قوی باشد، بدن با اراده همراه است و هیچ بدنی از آنچه اراده بر انجام آن تعلق گرفته باشد، کم نمی‌آورد.

«نیت» به معنای قصد و آهنگ و عزم و تصمیم و انگیزه و اراده و میل و خواستن است. بی‌شک، نیت و طلب هر عملی در زندگی و سرنوشت انسان‌ها مؤثر است و اراده و نیت، محرک انسان در کار‌های گوناگون است. ضعف به‌معنای سستی و ناتوانی و بی‌حالی و تنبلی است. قوت به‌معنای توان و نیرو و زور و نیرومندی و استواری است. براساس این حکمت امام‌صادق علیه‌السلام، توفیق انسان‌ها بستگی به نیت و اراده آن‌ها دارد. اراده بر انجام هرکاری قوی شد، بدن برای رسیدن به آن سست و ناتوان نخواهد بود.

عامل عقب‌ماندگی، ضعف اراده است. میزان قوت بدن در انجام کار‌ها درست به اندازه نیت و اراده انسان در ارتباط با آن کارهاست. یک انسان با اراده قوی در جامعه چندبرابر افراد ضعیف و بی‌اراده، ارزش دارد و کار می‌کند. سستی‌ها و ناتوانی‌های بشر، ریشه در ضعف اراده او دارد. عشق و علاقه و نیت و انگیزه قوی باعث تلاش‌های همه‌جانبه و خستگی‌ناپذیر و بی‌پایان است. انسان در راهی که اراده قوی در آن دارد، با نیت و عزم قوی شگفتی می‌آفریند و کار‌های بزرگ را آغاز می‌کند و بر آن استقامت می‌ورزد و به نتیجه و هدف می‌رسد.

آنجا که نیت قوی باشد، هرگز ضعف و سستی و تنبلی و بی‌حالی راه ندارد. انسان‌های بااراده، سازندگان جامعه و کشور و محور پیشرفت و تحولند و همواره در تلاش و تکاپو هستند و نستوه و خستگی‌ناپذیرند. باید اراده‌ها و انگیزه‌ها را تقویت و بارور کرد. باید راهکار تقویت اراده را آموخت. باید جوانان را به اراده و نیت قوی رساند؛ چون جوان با اراده قوی در هر کاری موفق خواهد شد. خستگی‌ناپذیری جوان از بازی فوتبال و سستی در خرید نان برای خانه، به همین قدرت و ضعف در اراده برمی‌گردد. انسان بااراده، نشاط و پویایی و روحیه عالی دارد و همواره تلاشگر و فداکار است. او باور دارد که من می‌توانم. او صیغه ما می‌توانیم را تکرار می‌کند و خود و خانواده و جامعه را به پیش می‌برد.

انسان‌هایی که حتی از کار‌های بسیار کوچک برنمی‌آیند، همان افراد بی‌نیت و بی‌انگیزه‌اند. بدن بی‌اراده، ضعیف و بدن بااراده، نیرومند و شگفتی‌ساز است. جامعه با اراده‌های مستحکم و نیت الهی هرگز دچار سستی و تنبلی و خمودگی نمی‌شود. امام جعفر صادق (ع) که در رأس انسان‌های بااراده جهان قرار دارند، در این حدیث همگان را به کسب اراده برای پیشرفت و رسیدن به قله‌های کمال سفارش کرده‌اند. برای انسان‌های با اراده بزرگ، هرگز ناتوانی معنی ندارد؛ چون قدرت بدنی در گرو قدرت اراده است. ضعف اراده، علت ضعف در بدن است. ممکن نیست روح دارای اراده نیرومند باشد و بدن از پیکار بازبماند. اگر بدن اظهار ضعف می‌کند، علت آن ضعف اراده روحی است.