جنبه‌های اجتماعی بیماری کرونا

کرونا مثل هر پدیده دیگری که زندگی افراد جامعه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، دارای جنبه‌های اجتماعی درخور توجهی است. اکنون شاهد آن هستیم که جامعه در سطوح مختلف خود به آن واکنش نشان می‌دهد و ابعاد مختلفی درگیر این بیماری شده است. اقشار مختلف اجتماعی هم هرکدام به نحوی به این ویروس واکنش نشان داده‌اند. سلبریتی‌های هنری در حوزه پرنفوذ خود، شبکه‌های اجتماعی، پیام‌های مختلفی ارسال می‌کنند. متخصصان پزشکی به‌عنوان مرجع اصلی اظهار نظر در رسانه‌های رسمی و غیررسمی در حال ارائه توصیف‌ها و توصیه‌ها درباره بیماری کرونا هستند. در حوزه اقتصاد، اظهار نظر‌های مختلفی درباره تأثیر این ویروس می‌شود. در عرصه سیاست نیز کرونا به پهنه‌ای برای اظهارنظر‌ها و گمانه‌زنی‌های مختلفی در رابطه با حاکمیت تبدیل شده است؛ از تردید‌ها درباره اعلام آمار واقعی مبتلایان در شهر‌های مختلف کشور گرفته تا نقش آن در کم‌رونقی مشارکت در انتخابات اخیر و مسئولیت‌پذیری دولت درباره این بیماری و... جنبه دیگری که درباره این بیماری عرصه گفتگو و پیام‌های مختلف رسانه‌ای را فراهم کرده است، واکنش مراجع دینی جامعه درباره شیوع و همه‌گیری این بیماری است. ۴۰ سال حاکمیت دینی در جامعه ما موجب شده است تا مردم حساسیت زیادی به مذهب در امور مختلف داشته باشند و رفتار مراجع و چهره‌های دینی را به دقت مورد نظر داشته باشند و به آن واکنش نشان دهند. با این حال، به نظر می‌رسد نشنیدن یک صدای صریح، شفاف و واحد از حوزه مرجعیت دینی، سردرگمی‌هایی به‌ویژه در قشر مذهبی و متشرع جامعه به وجود آورده است. اظهارنظر‌هایی درباره ترغیب به رفتار‌های دینی جمعی همچون زیارت ابنیه دینی و مناسک اجتماعی دینی و حتی تحذیر مؤمنان برای خودداری از چنین امری و تفسیر چنین رفتار‌هایی به بی‌احترامی به مقدسات دینی مطرح شده است. این موارد در کنار اقداماتی همچون برگزار نکردن نمازجمعه در شهر‌ها گفتاری دوگانه را در بخش مذهبی جامعه به وجود آورده و آن‌ها را دچار نوعی سردرگمی کرده است. در این موقعیت خطیر، آسوده ساختن خاطر مؤمنان و متشرعان درباره پرهیز موقت از انجام مناسک جمعی دینی می‌تواند نقش پررنگی در جلوگیری از همه‌گیری و شیوع این بیماری داشته باشد. به‌عنوان مثال، اعلام رسمی و صریح بسته بودن حرم امام علی (ع) از سوی تولیت آن، خاطر مؤمنان را درباره خودداری از زیارت این حرم مقدس آسوده ساخته است. در غیر این صورت، جنبه اجتماعی ویروس کرونا موجب افزایش شکاف مذهبی‌-غیرمذهبی در جامعه می‌شود و حتی تبعات شفاف همه‌گیری آن آسیب‌های جدی به جایگاه دین و دیانت در جامعه خواهد زد. پیامد شفاف رعایت نکردن پرهیز‌های بهداشتی درباره این ویروس، ازجمله خودداری از حضور در اجتماع و تماس با وسایل و اشیای عمومی، ابتلا و حتی مرگ افرادی است که بدان عمل نمی‌کنند و چنین رخداد‌های ناگواری تأثیری جدی بر نگرش اجتماعی به دین وارد خواهد آورد. از این رو به نظر می‌رسد توجیه چهره‌ها و شخصیت‌های دینی در گام اول، و موضع‌گیری‌ها و اظهارنظر‌های شفاف مراجع دینی جامعه در گام دوم، امور مهمی است که باید برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی شیوع بیماری کرونا انجام داد. بیماری کرونا مانند هر بیماری دیگری می‌آید و زمانی می‌رود، اما تأثیرات اجتماعی و فرهنگی آن تا مدت‌ها بر خاطر و روان افراد جامعه باقی خواهد ماند.