معلمی، پیشه اجدادی خاندان رضوی

به گزارش شهرآرانیوز، در مدخل دارالسیاده حرم مطهر امام رضا (ع)، مزار عالمی آگاه و بینا قرار گرفته است که پدرش از زمان نادرشاه بر منسب تدریس در حرم مطهر رضوی خدمت می کرد و او نیز با این افتخار از دنیا رفت. بدیع الزمان فروزانفر در رثای او چنین سروده است: "قطب دانش، محمدباقر بار بست از جهان و بمرد".

مرحوم میرزا محمدباقر مدرس رضوی، به تبع اجدادش، علم و دانش را به فرزندش محمدتقی نیز انتقال داد و از نخستین سال‌های کودکی، وقتی پسرش پنج سال بیشتر نداشت، او را با زبان فارسی و عربی آشنا کرد و سپس محمدتقی را برای فراگیری صرف و نحو به مکتب فرستاد. میرزا محمدباقر، از علمای روشن و آگاه زمانه اش بود که به رغم رسم دوران، ترجیح داد تا پسر را به مدارس عادی بفرستد.

مدرسه رحیمیه، از جمله مدارسی بود که در آن علاوه بر دروس قرآنی به تدریس علوم ریاضی، نجوم و زبان خارجه نیز میپرداختند. محمدتقی که در بدو ورود به مدرسه، بواسطه آموخته‌های پیشین خود چند مرتبه بالاتر از هم نوعان خود بود، تحصیل را از کلاس ششم آغاز کرد و همزمان به شاگردان کلاس سوم، حساب و فارسی و صرف و نحو می‌آموخت.

پس از پایان دوره هفتم، در شرایطی که سطوح چنین مدارسی محدود بود، از مدرسه خارج شد و در جستجوی اساتید ادب و اخلاق، به مدرسه نواب مشهد رسید و در این حوزه علمیه، پای درس اساتیدی، چون عبدالجواد ادیب نیشابوری، شیخ حسن ادیب هروی و شیخ حسین ادیب بجنوردی به کسب دانش نشست و پس از مدت کوتاهی، با مطالعه شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری و کتب مرتبط با عروض و قافیه، به یکی از اساتید مسلم این رشته تبدیل شد تا آنجا که کتاب «علم عروض» را تالیف و تقدیم کتابخانه آستان قدس رضوی کرد.

در روزگاری که مشعل علوم ریاضیات در دستان میرزا عبدالرحمن مدرس بود که دستی نیز بر ادب و حکمت و فقه و کلام داشت، محمدتقی به سفارش پدر در حلقه شاگردان عبدالرحمن قرار گرفت و پس از آنکه از سرچشمه ادب و ریاضیات سیراب شد، به سراغ علوم دینی رفت؛ بنابراین همچنان که شرح لمعه در فقه را از محضر پدر فرامیگرفت، درس خارج فقه را از حاج آقاحسین قمی می‌آموخت و حکمت و فلسفه را با آقابزرگ حکیم شهیدی (میرزا عسگری) تجربه می‌کرد.

در ادامه حتما بخوانید نگاهی به روایت‌های تاریخی درباره مقبره شیخ‌ طبرسی

او سپس به تشویق پدر، به یادگیری زبان فرانسه متمایل شد. سفر او در سال ۱۳۳۸ قمری  به تهران، مسیر او را به کسب علوم طبی تغییر داد و کتاب قانون بوعلی سینا را در محضر خاتم الحکما میرزا محمدطاهر تنکابنی، مطالعه کرد و همزمان، فراگیری زبان فرانسه را در مدرسه آلیانس فرانسه پی گرفت و در این مدت به این زبان مسلط شد. سه سال و چند ماه از اقامت او در تهران می گذشت که به مشهد برگشت و با درگذشت پدرش میرزا محمدباقر رضوی، بر مسند تدریس او در حرم مطهر نشست. سپس از سوی سیدمحمد تدین مامور شد تا در مدرسه دانش مشهد (نخستین مدرسه مقطع متوسطه در مشهد) به تدریس بپردازد، اما با واگذاری مدرسه به وزارت فرهنگ بار دیگر به تهران منتقل شد و در مقام معلم و ناظم در مدارس سپهسالار، دارالفنون، علمیه، شرافت و معرفت خدمت کرد.

تا سال ۱۳۱۷ خورشیدی  بار دیگر به زادگاه خود بازگشت تا مدارس دانش و نظام نیز از محضر او استفاده کنند، اما پس از آن در تهران به مدیریت داخلی دانشکده معقول و منقول منسوب شد که با انحلال این دانشکده به دانشکده ادبیات انتقال یافت و همکاری با لغت نامه دهخدا نیز به خدمات او اضافه شد.

ده سال پس از آنکه محمدتقی مدرس رضوی در سال ۱۳۴۴ خورشیدی بازنشسته شد، منشور استادی را از سوی دانشگاه تهران دریافت کرد. مرحوم مدرس سرانجام پس از ۹۱ سال عمر پربار و عزتمند، در ۲۸ آبان ۱۳۶۵ از دنیا رفت در حالی که بیش از ۲۲ اثر شامل تالیفات، تصحیح متون و ترجمه‌های بسیار از او به یادگار مانده است که در این بین، تالیف کتاب «احوال و آثار خواجه نصیر الدین طوسی» از جمله گرانمایه‌ترین آثار اوست.

درباره کتاب احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی

کتاب احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی مشتمل بر ۷۴۷ صفحه، پژوهشی است ارزشمند درباره زندگی، احوال، اندیشه‌ها و آثار مختلف «محمد بن محمد بن الحسن الطوسی»، فیلسوف و دانشمند برجسته ایرانی قرن هفتم هجری قمری که به طور عمده از نوشته‌ها و آثار او و یا از گفته‌های معاصرین، کتاب‌های تاریخ معتبر، کتب رجال و تذکره‌ها گردآوری و تدوین شده است.

مرحوم مدرس در هر کجا که بحث و تحقیقی لازم بوده به دلایل روشن و شواهد واضح استناد کرده است. این اثر که یکی از مهم‌ترین منابع و ماخذ زبان فارسی برای آشنایی با آثار و اندیشه‌های خواجه نصیرالدین طوسی است، نخستین بار حدود سی سال پیش به چاپ رسیده، و دارای بخش‌های مختلفی با این عناوین است: معاصران خواجه، اساتید خواجه، چند نفر از فضلاء معاصر وی، همکاران و دستیاران خواجه در رصد مراغه، شاگردان خواجه، آثار خواجه، اشعار خواجه. پایان بخش این مجموعه، فهرست‌های گوناگون اعلام، اماکن و کتاب ها.

در ادامه حتما بخوانید نگاهی به نخستین فرهنگ جامع زبان فارسی | آیا لغت‌نامه دهخدا به ویرایش نیاز دارد؟